Nếu bạn nằm trong số những người thích leo núi hoặc leo lên độ cao, thì bạn hẳn phải quen với thuật ngữ “say độ cao”. Khoảng 20% trong số những người đi bộ đường dài, trượt tuyết và nhà thám hiểm di chuyển đến nơi cao (bất cứ nơi nào từ 8.000 đến 18.000 feet) đều bị mắc căn bệnh này. Nếu bạn cũng nằm trong số đó thì bài viết dưới đây sẽ rất có ích cho bạn.
Bệnh say độ cao không thể có phương pháp nào để trị dứt điểm trong thời gian ngắn. Tuy nhiên, có một số biện pháp và mẹo ăn uống có thể giúp bạn tăng khả năng chịu đựng khi leo lên cao. Resolute Bay sẽ tổng hợp những triệu chứng, nguyên nhân và cách phòng ngừa của căn bệnh này để bạn hiểu hơn về nó.
Say độ cao là gì?
Ở độ cao từ 8000 feet trở lên, cơ thể bạn có thể không nhận đủ oxy. Tình trạng thiếu oxy này gây ra bệnh say độ cao. Nó thường xảy ra ở những người không quen với việc leo lên độ cao.
Bệnh say độ cao không nên xem nhẹ vì nó có thể trở nên khó lường và nguy hiểm. Bây giờ chúng ta hãy cùng tìm hiểu các dấu hiệu và triệu chứng phổ biến liên quan đến tình trạng này.
Các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh say độ cao
Các triệu chứng đi kèm với bệnh say độ cao có thể xảy ra ngay lập tức hoặc mất một khoảng thời gian.
Các triệu chứng chính là:
- Mệt mỏi hay đuối sức
- Mất ngủ
- Đau đầu thường xuyên
- Buồn nôn
- Nôn
- Nhịp tim tăng
- Khó thở
Một số triệu chứng nghiêm trọng hơn bao gồm:
- Sự đổi màu của da (da có thể trở nên xanh, xám hoặc nhạt hơn)
- Nhầm lẫn và không có khả năng suy nghĩ
- Ho liên tục
- Ho ra máu
- Thắt chặt trong ngực
- Vô thức hoặc giảm ý thức
- Khó thở ngay cả khi nghỉ ngơi
- Không có khả năng đi trên một đường thẳng
Có ba loại say độ cao, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng.
Phân loại say độ cao
Say núi cấp tính (AMS)
Đây là loại say độ cao phổ biến nhất và các triệu chứng của nó rất giống với nhiễm độc.
Phù não do độ cao (HACE)
Nếu say độ cao cấp tính tiếp tục kéo dài, nó có thể dẫn đến Phù não độ cao (HACE). Đây là một dạng AMS nghiêm trọng, trong đó não bị sưng và ngừng hoạt động bình thường. Các triệu chứng của nó trùng khớp với AMS nghiêm trọng, bao gồm buồn ngủ, khó chịu, nhầm lẫn và rắc rối khi đi bộ.
Phù phổi do độ cao (HAPE)
Loại say độ cao này là một bước tiến triển của HACE, nhưng nó cũng có thể tự xảy ra. Đó là kết quả của sự tích tụ chất lỏng dư thừa trong phổi, do đó làm gián đoạn chức năng của chúng. Các triệu chứng của HAPE bao gồm khó thở, yếu và ho dữ dội. HAPE phải được điều trị ngay lập tức, bằng cách hạ thấp độ cao hoặc lấy oxy bổ sung, vì nếu không nó có thể dẫn đến tử vong.
Như chúng ta đã thấy, độ cao là nguyên nhân lớn nhất của bệnh say độ cao. Nhưng bên cạnh đó cũng có thêm những nguyên nhân và yếu tố rủi ro khác gây nên tình trạng này.
Nguyên nhân và các yếu tố nguy cơ của say độ cao
Khi cơ thể bạn không quen với độ cao, bạn có thể ngay lập tức xuất hiện các triệu chứng của say độ cao. Khi độ cao tiếp tục tăng, có ít oxy hơn thì điều này sẽ dẫn đến chứng sợ độ cao.
Các yếu tố khiến bạn có nguy cơ mắc bệnh say độ cao là:
- Có tiền sử bệnh say độ cao
- Leo núi hơn 1600 feet mỗi ngày
- Leo nhanh
Nếu bạn nghĩ rằng bạn có thể bị bệnh độ cao, bạn nên gặp bạn sĩ để được chẩn đoán. Dưới đây là một số xét nghiệm phổ biến mà bác sĩ có thể sử dụng để chẩn đoán tình trạng của bạn.
Chẩn đoán
Bác sĩ có thể bắt đầu chẩn đoán bằng cách hỏi bạn về các triệu chứng mà bạn gặp phải ở độ cao. Sử dụng ống nghe để nghe và nhịp tim để xác định dấu hiệu khó thở hoặc tích tụ chất lỏng.
Tiến hành chụp X-quang để kiểm tra các dấu hiệu xẹp chất lỏng hoặc phổi.
Trong trường hợp tích tụ chất lỏng hoặc xẹp phổi, bạn phải điều trị ngay lập tức vì nó có thể trở nên nguy kịch.
Mặc dù bạn có thể không thể thoát khỏi bệnh say độ cao một cách triệt để nhưng vẫn có những biện pháp có thể cải thiện tình trạng này.
Dưới đây là danh sách một số biện pháp khắc phục tốt nhất có thể giúp bạn chống lại say độ cao.
Các biện pháp khắc phục say độ cao đơn giản
Khắc phục say độ cao bằng cách bổ sung vitamin
Chất chống oxy hóa có thể giúp bạn thở dễ dàng hơn ở độ cao. Các chất dinh dưỡng như vitamin C và E sẽ có tác dụng làm việc đó vì hai chất này là chất chống oxy hóa và có thể tăng cường khả năng miễn dịch của bạn.
Thực phẩm giàu vitamin bao gồm trái cây họ cam quýt, rau bina, cải xoăn, đu đủ, hạnh nhân, quả phỉ và hạt hướng dương. Nếu bạn muốn bổ sung thêm các vitamin này, bạn có thể xin lời khuyên của chuyên gia dinh dưỡng hoặc bác sĩ.
Khắc phục say độ cao bằng lá cây coca
Bạn cần chuẩn bị:
- Một vài lá coca
- Một ít nước cốt chanh
Cách thực hiện:
- Trộn một vài lá coca trong một ít nước cốt chanh và chỉ cần nhai chúng bất cứ khi nào bạn leo lên độ cao
Bạn chỉ phải làm điều này trong hoặc trước khi đi bộ hoặc đi đến một khu vực cao.
Hiệu quả:
Lá Coca được cho là có ích với người thường tập thể dục hoặc leo lên độ cao. Hiệu quả của chúng sẽ được cảm nhận trong một thời gian dài. Đây là một lựa chọn tuyệt vời để làm giảm các triệu chứng của bệnh say độ cao.
Khắc phục say độ cao bằng tinh dầu
Dầu bạc hà
Bạn cần chuẩn bị:
- 3 – 4 Giọt dầu bạc hà
- 1 Muỗng cà phê dầu ô liu (hoặc bất kỳ loại dầu nền nào khác)
Cách thực hiện:
- Thêm ba đến bốn giọt dầu bạc hà vào một muỗng cà phê dầu nền và trộn đều.
- Thoa hỗn hợp này vào phía sau cổ và thái dương.
- Bạn cũng có thể thêm một vài giọt vào khăn giấy hoặc khăn tay và ngửi nó.
Bạn phải làm điều này ngay sau khi leo lên đến nơi.
Hiệu quả:
Dầu bạc hà giúp thở dễ dàng hơn. Bệnh say độ cao thường làm cho việc thở trở thành một nhiệm vụ khó khăn, đó là lý do tại sao loại tinh dầu này có thể giúp ích cho những người bị say độ cao.
Dầu oải hương
Bạn cần chuẩn bị:
- 3 Giọt dầu oải hương
- 1 muỗng cà phê dầu ô liu (hoặc bất kỳ loại dầu nền nào khác)
Cách thực hiện:
- Trộn ba giọt dầu oải hương với một muỗng cà phê dầu nền.
- Chà nó trên thái dương và sau cổ.
- Bạn cũng có thể hít mùi thơm của tinh dầu oải hương để tăng thêm hiệu quả.
Bạn phải làm điều này trước hoặc trong khi đi lên độ cao.
Hiệu quả:
Dầu oải hương có đặc tính chống viêm và giảm đau, giúp bạn bình tĩnh lại bằng cách giảm triệu chứng đau đầu và buồn nôn đi kèm với bệnh say độ cao.
Khắc phục say độ cao bằng gừng
Bạn cần chuẩn bị:
- Một vài lát gừng băm nhỏ
- Kẹo gừng hoặc trà (tùy chọn)
Cách thực hiện:
- Nhai những miếng gừng băm nhỏ trong khi đi lên độ cao.
- Ngoài ra, bạn cũng có thể ngậm kẹo gừng hoặc uống trà gừng bất cứ khi nào bạn cảm thấy không thoải mái.
Bạn nên làm như vậy trước khi xuất hiện các triệu chứng như một biện pháp phòng ngừa. Hoặc sau khi các triệu chứng bắt đầu nổi lên cũng có hiệu quả.
Hiệu quả:
Gừng được sử dụng rộng rãi để làm giảm các triệu chứng buồn nôn và nôn khi mang thai, vậy nên nó cũng có ích cho bệnh say độ cao. Và có được tác dụng như vậy là do các đặc tính chống viêm có trong gừng.
Khắc phục say độ cao bằng tỏi
Bạn cần chuẩn bị:
- 2 – 3 Tép tỏi
Cách thực hiện:
- Nhai những tép tỏi nhỏ khi bạn bắt đầu leo lên độ cao.
Bạn phải làm điều này khi bắt đầu di chuyển và cả trong chuyến đi.
Hiệu quả:
Tỏi có tác dụng gây loãng máu do đặc tính chống tiểu cầu của nó. Mặc dù điều này có thể gây tử vong trong khi phẫu thuật hoặc các trường hợp như vậy, nhưng nó lại rất hữu ích để điều trị bệnh say độ cao. Ở độ cao nhất định, lưu lượng máu của bạn thường bị giảm và tỏi có thể giúp khôi phục lưu thông máu bình thường.
Khắc phục say độ cao bằng nước dưa chua
Bạn cần chuẩn bị:
- Một chai nhỏ nước dưa chua
Cách thực hiện:
- Nhâm nhi một ít nước dưa chua khi bạn đi lên.
Bạn phải làm điều này khi bạn đi đến độ cao cao hơn mức bình thường.
Hiệu quả:
Nước dưa chua là một nguồn chất điện giải phong phú vì nó chứa các khoáng chất như kali và natri. Vì bạn có xu hướng bị mất nước ở độ cao lớn, nhấm nháp một ít nước dưa chua có thể giúp khôi phục lại các chất điện giải bị mất và ngăn ngừa bệnh say độ cao hoàn toàn.
Khắc phục say độ cao bằng nước chanh
Bạn cần chuẩn bị:
- 1/2 Quả chanh
- 1 Ly nước
- Một nhúm muối
Cách thực hiện:
- Vắt nước cốt từ nửa quả chanh vào một ly nước.
- Thêm một chút muối vào nó và nhấm nháp hỗn hợp này trong khi di chuyển đến độ cao cao hơn.
Bạn phải làm điều này bất cứ khi nào bạn cảm thấy có dấu hiệu bắt đầu say độ cao.
Hiệu quả:
Buồn nôn và nôn là một số triệu chứng cơ bản của bệnh say độ cao có thể khiến bạn cảm thấy khá khó chịu. Uống nước chanh hoặc đơn giản là mút một miếng chanh đã cắt có thể giúp giảm các triệu chứng này gần như ngay lập tức.
Chế độ ăn uống của bạn đóng một vai trò quan trọng trong hoạt động của cơ thể, nên bạn phải chú ý đặc biệt đến nó điều trị bệnh say độ cao. Nếu bạn đã nhận thấy một số thực phẩm khiến bạn bị ốm hoặc buồn nôn, nhất là khi đi du lịch thì hãy tránh xa chúng. Bạn cũng phải thực hiện một số thay đổi trong chế độ ăn uống của mình để ngăn ngừa bệnh say độ cao.
Thực phẩm tốt nhất nên ăn để ngăn ngừa bệnh say độ cao
Dưới đây là danh sách các thực phẩm giàu carbohydrate có thể giúp ngăn ngừa bệnh độ say cao và thậm chí là giảm nguy cơ mắc bệnh:
- Thanh năng lượng
- Bột yến mạch với nho khô
- Bánh mì hoặc bánh quế
- Sandwiches ít chất béo
- Nước uống thể thao
- Cơm
- Mì ống
Ngoài ra, bạn phải tránh các thực phẩm béo như pizza, khoai tây chiên, v.v.
Dưới đây là một số mẹo phòng ngừa quan trọng bạn phải tuân theo mỗi khi bạn leo lên độ cao.
Mẹo phòng ngừa
- Hãy thử leo lên độ cao cao hơn với tốc độ chậm.
- Tránh uống rượu.
- Giữ nước bằng cách uống đủ nước.
- Hãy trở về độ cao thấp hơn trước khi ngủ vì bệnh độ cao có xu hướng trở nên tồi tệ hơn khi bạn đang ngủ.
- Mang theo các loại thuốc như Acetazolamide (Diamox) bên mình để khắc phục nhanh chóng chứng say độ cao.
- Thực hành Pranayama để có đủ oxy.
- Không luyện tập ở độ cao cao hơn vì nó có thể làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh.
Nếu bạn bị bệnh say độ cao thì nên tìm phương án khắc phục càng sớm càng tốt. Những biện pháp nói đến trong bài viết có thể giúp bạn khá nhiều trong việc ngăn chặn và khắc phục căn bệnh này. Tuy nhiên ở một số trường hợp, dù cố gắng như thế nào đi nữa thì bệnh say độ cao vẫn có thể đến với bạn. Nếu như vậy tốt nhất là nên xuống độ cao thấp hơn trước khi tình trạng trở nên phức tạp.
Để lại một bình luận